شاید بسیاری از جوانب بارداری برای زنان باردار زیبا و لذت بخش باشند؛ اما قطعا درد سیاتیک در بارداری اتفاق قشنگی نیست. بدن در طول دوران بارداری تغییرات بسیار زیادی را تجربه می‌کند. در این بین تغییرات فیزیکی نقش پر رنگ‌تری دارند. زمانی که جنین در حال رشد است بدن مادر باید با توجه به شرایط موجود، خود را تنظیم کند. بهرحال مادر باردار در این دوران وزن اضافه زیادی را در قسمت جلویی بدن خود تحمل می‌کند. گاهی اوقات بارداری باعث بروز دردهایی می‌شود که شاید برای اولین بار آنها را تجربه می‌کنید. یکی از مشکلات رایج از این قبیل درد سیاتیک در بارداری است.
تخمین زده شده است که حدود ۵۰ درصد از زنان باردار در طول دوران بارداری یا بعد از آن نوعی کمردرد را تجربه می‌کنند. البته این کمردرد همیشه ناشی از سیاتیک نیست و فقط در ۱ درصد موارد این موضوع به عصب سیاتیک مرتبط است. ادامه مطلب را با ما دنبال کنید تا به پاسخ پرسش‌هایتان برسید.
سیاتیک چیست و چرا درد سیاتیک در بارداری اتفاق می‌افتد؟
عصب سیاتیک بزرگترین عصب در کل بدن و عصب اصلی در پاها است. این عصب بزرگ و طویل از نخاع منشعب می‌شود و از قسمت پایین کمر به سمت باسن و پاها حرکت می‌کند و وظیفه انتقال احساساتی مثل دما، فشار و درد را به مغز بر عهده دارد. از آنجا که در دوران بارداری خصوصا سه ماهه سوم وزن مادر و جنین به بیشترین حد خود خواهد رسید ممکن است این افزایش وزن و بزرگ شدن رحم مادر به عصب سیاتیک فشار بیاورد. فشار به این عصب حساس و مهم می‌تواند التهاب، تحریک و درد به همراه داشته باشد. البته مواردی مثل لیز خوردن دیسک و اسپاسم عضله نیز می‌توانند درد سیاتیک را ایجاد کنند.
گاهی از اوقات درد سیاتیک در بارداری یکی از شدیدترین دردهایی است که یک مادر باردار در این دوران تجربه می‌کند. اگر شکل درد به گونه‌ای باشد که از کمر به باسن و پایین ساق پا منتقل شود احتمالا از عصب سیاتیک است. این درد می‌تواند خفیف یا شدید باشد و خوشبختانه اغلب با درمان از بین خواهد رفت.
برای مطالعه بیشتر:
درد سیاتیک، علایم و راه‌های تشخیص درد سیاتیک
دلایل درد سیاتیک در بارداری
همانطور که اشاره کردیم درد عصب سیاتیک در بارداری زمانی شکل می‌گیرد که به این عصب فشار وارد شود. این فشار باعث التهاب، بی حسی و دردی می‌شود که در برخی مواقع خفیف و در برخی موارد هم شدید است. درد سیاتیک در بارداری در اغلب موارد حالت گذرا دارد؛ اما برای برخی زنان این موضوع ثابت است و درد را مداوم حس می‌کنند. به طور کلی شما میتوانید سیاتیک در بارداری را به گردن موارد زیر بیندازید:
- افزایش وزن و افزایش احتباس مایعات در ناحیه شکمی و لگنی می‌تواند باعث وارد آمدن فشار به بخشی از عصب سیاتیک که از لگن عبور می‌کند بشود و در نتیجه التهاب و درد به همراه داشته باشد.
- در دوران بارداری علاوه بر افزایش وزن، شکم و سینه‌های مادر مرکز ثقل بدن را به سمت جلو می‌برند. این اتفاق باعث به هم خوردگی در منحنی لوردوتیک یعنی همان شیب بالای باسن می‌شود. این اتفاق می‌تواند عضلات باسن در ناحیه لگن را سفت کند و درد عصب سیاتیک در حاملگی را به همراه داشته باشد.
- رحم مادر باردار در طول دوران حاملگی در حال انبساط و بزرگتر شدن است. همین افزایش حجم می‌تواند به عصب سیاتیک فشار وارد کند.
- بدن مادر باردار هورمون ریلکسین را برای شل کردن رباط‌ها و آمادگی برای زایمان ترشح می‌کند. این هورمون باعث کشیدگی رباط‌ها می‌شود. در نتیجه این موضوع مفاصل ناپایدار خواهند شد و در نهایت ماهیچه‌ها منقبض می‌شوند که همین موضوع فشار وارده به عصب سیاتیک را بیشتر خواهد کرد.
- علاوه بر وزن مادر که در طول دوران بارداری افزایش پیدا می‌کند، وزن کودکی که در شکم مادر در حال رشد است نیز در حال افزایش است. پس افزایش وزن نوزاد نیز در بروز درد سیاتیک در بارداری بی تاثیر نیست.
- در سه ماهه سوم بارداری تغییر موقعیت نوزاد باعث می‌شود که او در موقعیت مناسب برای زایمان قرار بگیرد. در این حالت ممکن است سر کودک مستقیما به عصب سیاتیک فشار وارد کند.
- لغزش دیسک ناشی از فشار وارده از سمت رحم که در حال رشد و بزرگ شدن است می‌تواند مقصر درد عصب سیاتیک در بارداری باشد؛ اما این موضوع به ندرت دیده می‌شود.
به این موضوع توجه داشته باشید که درد عصب سیاتیک پای چپ در بارداری اغلب در سه ماهه سوم اتفاق می‌افتد؛ اگرچه ممکن است در هر مرحله از بارداری مادر با این اتفاق مواجه شود. مسلما مادر باردار از این گاها شدید و طاقت فرسا راضی نخواهد بود؛ اما حداقل دانستن اینکه درد سیاتیک در بارداری هیچ آسیبی به کودک نمی‌زند می‌تواند برای مادر خوشحال کننده باشد.
حقایقی درباره سیاتیک در بارداری
- همانطور که گفتیم درد عصب سیاتیک در بارداری بیشتر در سه ماهه سوم اتفاق می‌افتد؛ چراکه هم وزن مادر و هم وزن کودک به بیشترین حد خود خواهد رسید. بیشتر زنان درد سیاتیک در بارداری را فقط در یک طرف بدن تجربه می‌کنند؛ اما این موضوع همیشگی نیست و گاها درد در هر دو سمت بدن احساس می‌شود. در این بین درد عصب سیاتیک پای چپ در بارداری موضوع شایع‌تری است.
- درد عصب سیاتیک در حاملگی بسته به میزان فشاری که به عصب سیاتیک وارد می‌شود تغیر خواهد بود. این درد بعضا ثابت و بعضا متناوب خواهد بود. هرچقدر که میزان افزایش وزن و تجمع مایعات بیشتر باشد امکان ایجاد دردهای شدیدتر بیشتر خواهد بود.
- درد سیاتیک در بارداری ممکن است حتی تا چندین ماه پس از زایمان نیز در بدن باقی بماند. اگر وزن اضافه و مایعات ناحیه شکم را زودتر از بین ببرید این درد سریعتر از بین خواهد رفت.
- در صورتی که حس خود را در ناحیه کشاله ران، پاها، مثانه و مقعد از دست بدهید و به عنوان مثال دچار بی اختیاری در ادرار یا هرگونه مشکل در دفع بشوید باید سریعا به پزشک مراجعه کنید. تمام مواردی که ذکر کردیم می‌توانند از علائم لغزش دیسک کمر باشند. البته باز هم تاکید می‌کنیم که وقوع چنین عارضه‌ای بسیار نادر است؛ اما یک وضعیت اورژانسی پزشکی محسوب می‌شود و باید سریعا تحت مراقبت قرار بگیرید.
برای مطالعه بیشتر:
فیزیوتراپی در منزل، مزایای آن چیست و چگونه انجام می‌شود؟
نشانه‌های درد عصب سیاتیک در بارداری چیست؟
بارزترین مشخصه درد سیاتیک، تیر کشیدن آن از کمر و باسن به سمت ران و ساق پا است. ممکن است در آن ناحیه احساس سنگینی و ضعف داشته باشید. اگر بخواهیم به سایر علائم و نشانه‌های درد سیاتیک در بارداری اشاره کنیم، آنها عبارت‌اند از:
- احساس سوزش در ناحیه باسن و کمر
- درد مقطعی یا مداوم در ناحیه باسن یا ساق پا
- درد در طول عصب سیاتیک، یعنی از باسن به سمت ران و ساق پا
- تکان های ناگهانی شبیه به شوک الکتریکی
- بی حس بودن، ضعف عضلانی و گزگز در پاها
- مشکل در راه رفتن، ایستادن و نشستن
- بدتر شدن درد به هنگام عطسه، سرفه و نشستن‌های طولانی مدت
- نداشتن توانایی کنترل کامل روی مثانه
اگر هرکدام از این علائم مربوط به درد سیاتیک در بارداری را تجربه کردید بهتر است در اولین فرصت موضوع را با پزشک متخصص در میان بگذارید. در چنین مواقعی پزشک راهکارهای مطمئن و عملی برای تسکین درد شما ارائه خواهد داد.
راهکارهایی برای تسکین درد سیاتیک در بارداری
خوشبختانه با یکسری راهکارهای ساده میتوانید به تسکین درد سیاتیک در بارداری کمک کنید. یکی از اصول مهم در تسکین درد سیاتیک گوش دادن به بدنتان است! الزاما باید هرگونه فعالیتی که باعث تحریک عصب سیاتیک می‌شود را متوقف کنید. این نکته را هم به خاطر داشته باشید که ناراحتی و درد ناشی از تحریک و التهاب عصب سیاتیک در حاملگی طبیعی است اما درد شدید اصلا طبیعی نیست و باید موضوع را با پزشک متخصص در میان بگذارید. ما فهرستی از کارهایی که می‌توانند به تسکین درد عصب سیاتیک در بارداری کمک کنند برای شما آورده‌ایم:
- دوش آب گرم را فراموش نکنید. جریان آب گرم می‌تواند خون رسانی به بافتها و عضلات بدن را بیشتر کند و به تسکین درد کمک کند.
- ماساژ درمانی و طب سوزنی می‌توانند به شما کمک کنند. برای این کار حتما از یک فرد متخصص و ماهر کمک بگیرید.
- از پد حرارتی استفاده کنید. سعی کنید هر بار پد را به مدت ۱۰ دقیقه روی محلی که درد را احساس می‌کنید نگه دارید. گرما باعث شل شدن عضلات سفت می‌شود.
- یوگا تمرین کنید. تحقیقات نشان داده‌اند که انجام یوگا به طرز صحیح در تسکین درد بسیار موثر است.
- برای تسکین درد میتوانید از داروهای مسکن استفاده کنید؛ اما بهتر است قبل از مصرف هرگونه دارو از پزشک مشورت بگیرید.
- از فیزیوتراپی کمک بگیرید. خوشبختانه فیزیوتراپی می‌تواند برای تسکین دردهای دوران بارداری بسیار موثر باشد. فیزیوتراپ انواع حرکات کششی و قدرتی برای کاهش درد را به شما آموزش خواهد داد.
- از نشستن‌های طولانی خودداری کنید. در اولین فرصت که میتوانید به پاها و کمرتان استراحت دهید. استراحت کردن در وضعیت مناسب می‌تواند درد پاها و کمر را تا حد زیادی کاهش دهد.
- سعی کنید به سمتی از بدن بخوابید که درد ندارد؛ یعنی اگر درد عصب سیاتیک پای چپ در بارداری را تجربه می‌کنید بهتر است از سمت پهلوی راست بخوابید. برای اینکه لگن و پاها در حالت بهتری قرار بگیرند میتوانید یک بالش بین پاها قرار دهید. با این کار فشاری که به عصب سیاتیک وارد می‌شود را مقداری کاهش خواهید داد. استفاده از تشک‌ها و بالش‌های مخصوص هم ایده بدی نیست.
- افزایش وزن در دوران بارداری یک موضوع کاملا طبیعی است. سعی کنید افزایش وزنتان در دوران بارداری را مدیریت کنید تا با یک سرعت ثابت افزایش پیدا کند. افزایش جهشی و ناگهانی وزن می‌تواند نقش خیلی پررنگی در درد سیاتیک در بارداری داشته باشد.
- به عنوان یک ورزش میتوانید شنا کردن را امتحان کنید. شنا فشار وارده به ستون فقرات و لگن را هرچند به طور موقت اما به طرز موثری کاهش خواهد داد.
- اگر به واسطه شغلتان مجبور هستید ایستادن‌های طولانی را تجربه کنید بهتر است از بلند کردن چیزهای سنگین جدا خودداری کنید و استراحت‌های مکرر داشته باشید.
خوشبختانه درد سیاتیک در بارداری تقریبا همیشه بعد از بارداری از بین می‌رود؛ پس جای هیچ نگرانی نیست و از الان استرس این موضوع را نداشته باشید. سعی کنید مواردی که برای تسکین درد عصب سیاتیک در حاملگی به آنها اشاره کردیم را به عنوان راهکارهای مقابله و پیشگیری از ابتلا به این درد آزاردهنده نیز در نظر بگیرید. بهتر است ورزش کردن و انجام نرمش‌های روزانه را از ابتدای بارداری یا حتی پیش از بارداری زیر نظر متخصص شروع کنید و حتی پس از زایمان نیز به آنها ادامه دهید. مراقب روند افزایش وزنتان باشید تا از کنترل خارج نشود. سعی کنید در بهترین حالت ممکن بخوابید و از لوازم حمایتی مثل بالش و تشک‌های مخصوص استفاده کنید تا کمترین فشار ممکن به عصب سیاتیک وارد شود.
آیا درمانی برای درد عصب سیاتیک در حاملگی وجود دارد؟
در بحث درمان درد سیاتیک در بارداری معمولا هم پزشکان و هم بیماران سعی می‌کنند تا محافظه‌کارانه عمل کنند. پزشکان تا حد امکان داروهای مناسب، فیزیوتراپی و … تجویز می‌کنند و از اقدامات غیر ضروری خودداری می‌کنند. از آنجایی که در طول سالیان سال برای همه مشخص شده است که درد عصب سیاتیک ممکن است در دوران بارداری هر مادر بارداری اتفاق بیفتد بنابراین بیشتر مادران باردار این موضوع را بخشی از روند بارداری می‌دانند و بدون رو آوردن به درمان‌های تهاجمی مثل جراحی با این مشکل کنار می‌آیند.
البته ناگفته نماند که وقوع درد عصب سیاتیک در بارداری به شکلی که واقعا شدید و طاقت‌فرسا باشد جایی برای معطلی باقی نمی‌گذارد و مادر باردار باید با مراجعه به پزشک تحت درمان قرار گیرد. پزشکان در روند درمان به خاطر جنین و البته مادر باردار هرگز از اشعه ایکس استفاده نمی‌کنند و در عوض از سونوگرافی و تصویر برداری ام آر آی استفاده می‌کنند.
فاکتورهای ریسک که باید از آنها خبر داشته باشیم
برخی عوامل می‌توانند احتمال بروز درد سیاتیک در بارداری را افزایش دهند. عوامل خطر شناخته شده سیاتیک عبارت‌اند از:
- سابقه ترومای لگنی
- کمردردهای مزمن و طاقت‌فرسا
- سابقه کمردرد در بارداری یا بارداری قبلی
درد سیاتیک یا درد ساکروایلیاک؟
مفصل ساکروایلیاک یا مفصل خاجی خاصره در اتصال ستون فقرات به لگن نقش دارد. گاهی اوقات در دوران بارداری دردی را در ناحیه لگن و پاها احساس می‌کنید که در نگاه اول همان درد سیاتیک است؛ اما بد نیست بدانید که درد ناشی از مشکلاتی که در مفصل ساکروایلیاک ایجاد می‌شوند نیز خیلی شبیه به درد عصب سیاتیک در حاملگی است. درد ساکروایلیاک نیز می‌تواند لگن، کشاله ران، ستون فقرات و کمر را درگیر کند.
پزشکان معتقدند که درد ساکروایلیاک بسیار شایعتر از درد سیاتیک در بارداری است و بخش اعظم این موضوع به ترشح هورمون ریلکسین برمیگردد که باعث شل شدن رباط‌ها و تاندون‌ها در بخش لگن می‌شود تا مادر برای زایمان آماده شود. یکی از نشانه‌هایی که میتوانید برای تشخیص درد سیاتیک از درد ساکروایلیاک استفاده کنید نوع دردی است که احساس می‌کنید. در سیاتیک ممکن است درد را در کمر، باسن، کشاله ران و حتی ساق پا احساس کنید درحالی که در ساکروایلیاک درد از زانوها عبور نمی‌کند و به سمت ساق پا کشیده نمی‌شود.
برای تسکین درد مفصل ساکروایلیاک نیز میتوانید به پزشک خود مراجعه کنید و از کمک یک فیزیوتراپ متخصص استفاده کنید.
سخن پایانی
اکثر مادران باردار در دوران بارداری کمردرد و درد در ناحیه پاها را تجربه می‌کنند؛ ولی درد سیاتیک در بارداری مسلما یک اتفاق خسته کننده و مزاحم است. برای تسکین درد عصب سیاتیک در بارداری پیش از هر چیزی باید به زبان بدنتان گوش کنید و از هرگونه فعالیت که باعث تحریک این درد می‌شود دوری کنید. حرکات کششی که پزشک متخصص و فیزیوتراپ برای شما تجویز می‌کند با کاهش تنش‌های عضلانی و افزایش تحرک در ناحیه باسن باعث بهبود درد سیاتیک می‌شود. فراموش نکنید که درد سیاتیک در بارداری با نشستن یا ایستادن‌های طولانی بدتر می‌شود؛ پس همیشه موقعیت بدنتان را تغییر دهید.
در نهایت لازم به ذکر است که علائم سیاتیک در بارداری و کمردرد باید در سریعترین زمان ممکن برطرف شوند و اگر در دوران بارداری هستید باید این موضوع به خوبی مدیریت شود. همیشه پیش از انجام هر کاری حتما با پزشکتان مشورت کنید. اگر دچار علائمی مثل سرگیجه، سردرد یا خونریزی شدید سریعا اقدامات تسکین دهنده را متوقف کنید و به پزشک مراجعه کنید.
برای اطلاع از اخبار بروز در حوضه سلامت و پزشکی , صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید.