نخستین آزمایش ویرایش ژنتیکی برای درمان سرطان در چین
گروهی از پزشکان چینی برای نخستین بار سلول هایی که از نظر ژنتیکی و با استفاده از تکنیک CRISPR-Cas9 ویرایش شده اند را به یک انسان تزریق کردند.تیم تحقیقاتی به رهبری”لو یو” سرطان شناس از دانشگاه “سی چوان” این سلول های ویرایش شده را به یک بیمار دارای سرطان مهاجم ریه تزریق کرد.این آزمایش در چهارچوب یک آزمایش بالینی بزرگ در بیمارستان چین غربی در چنگدو انجام شده است.
آزمایش های بالینی قبلی که از سلول های ویرایش شده با روش های متفاوت استفاده کرده بودند،هیجان متخصصان بالینی را برانگیخته بودند.
«معرفی روش کریسپر که بسیار ساده تر و موثرتر از روش های دیگر است،احتمالا استفاده از سلول های ویرایش شده ژنی را برای درمان بیماری در سراسر جهان سرعت خواهد بخشید».این را کارل جون متخصص ایمنی درمانی در دانشگاه پنسیلوانیای فیلادلفیا و رهبر یکی از مطالعات قبلی می گوید.
او ادامه می دهد:«من فکر می کنم این رخداد به مسابقه ای شبیه مسابقه فضایی دوران جنگ سرد که بین آمریکا و شوروی در جریان بود خواهد انجامید،البته این بار بین چین و آمریکا.مسابقه ای که از قضا خوب است،چون رقابت باعث بهبود کیفیت محصول نهایی خواهد شد».
کارل جون مشاور علمی آزمایش برنامه ریزی شده در آمریکاست که می خواهد با استفاده از روش کریسپر سه ژن مختلف را در بیمارانی با انواع مختلف سرطان هدف گرفته و با ویرایش آن بیماری را درمان کند.
در همین حال محققان در دانشگاه پکن در حال تدارک آزمایشی با استفاده از کریسپر هستند که علیه سرطان های مختلف دستگاه ادراری از جمله پروستات،کلیه و مثانه انجام خواهد شد.این آزمایش ها البته هنوز تایید نهایی یا بودجه آزمایشی دریافت نکرده اند،اما آزمایش برنامه ریزی شده در آمریکا چراغ سبز را از طرف قانون گذاران دریافت کرده است.
هدف پروتئینی
آزمایش تیم چینی تاییدیه اخلاقی از طرف کمیته اخلاقی بیمارستان را در تابستان گذشته دریافت کرد و قرار بود در اواخر تابستان آزمایش شروع شود،اما تاریخ به تعویق افتاد.
نیچر دیلی در این باره می نویسد تعویق در طولانی تر شدن کشت و تقویت سلول های مورد نظر پیش بینی شده بود و سپس آزمایش ها وارد تعطیلات سال نو چینی شد.
در این آزمایش،محققان سلول های ایمنی را از خون فرد بیمار گرفته و سپس ژنی را با استفاده از تکنیک “قیچی ژنتیکی” یا کریسپر حذف کردند.تکنیک کریسپر ترکیبی از یک آنزیم برش دهنده DNA و یک راهنمای مولکولی است که میتواند با برنامه ریزی فوق العاده دقیق به آنزیم برش دهنده بگوید کجا را برش دهد.
ژنِ ازکار انداخته شده،کدهایی برای پروتئین PD-1داشته که در حالت معمول پاسخ سلول های سیستم ایمنی را به تعویق می اندازد.سلول های سرطانی هم از این ویژگی استفاده کرده و تکثیر می شوند.
تیم تحقیقاتی “لو یو” سپس سلول های ویرایش شده را پرورش داده و با افزایش تعدادشان آنها را مجددا به بیماری تزریق کردند که به سرطان ریه ناشی از متاستاز یک سرطان دیگر مبتلا است.حالا آن ها امیدوارند ژنDP-1 سلول های ویرایش سیستم ایمنی به سلول های سرطانی حمله کرده و آن هارا از بین ببرند.
ایمنی
لو می گوید این روش درمانی به آهستگی پیش می رود و شرکت کننده تزریق دوم را هم دریافت خواهد کرد،اما از ارائه جزئیات به خاطر محرمانه بودن اطلاعات سر باز زده است.برنامه این گروه تحقیقاتی درمان ۱۰ بیمار است که هرکدام بین ۲-۴بار سلول های ویرایش شده را به وسیله تزریق دریافت خواهند کرد.
این آزمایش در درجه اول جنبه ایمنی دارد و شرکت کنندگان برای مدت شش ماه تحت نظر خواهند ماند،تا مشخص شود که آیا این تزریق ها عوارض جانبی جدی ای خواهد داشت یا خیر.سپس تیم تحقیقاتی آنها را به مدت طولانی تری هم تحت نظر خواهد گرفت تا اثرات مثبت این روش درمان را بررسی کند.
بقیه متخصصان سرطان هم از ورود تکنیک کریسپر به صحنه درمان سرطان هیجان زده هستند.”نیر رضوی” از مرکز پزشکی دانشگاه کلمبیا در نیویورک می گوید:«این فناوری می تواند معجزه کند». همینطور “آنتونیو روسو” از دانشگاه پالرمو در ایتالیا معتقد است پادتن هایی که ژن PD-1را خنثی می کنند،به خوبی با سرطان ریه مقابله کرده اند واین نشانه تاثیر مناسب کریسپر روی پروتئین است.
البته سوال هایی هم در این زمینه مطرح شده است،مثلا فرایند استخراج سلول ها،ویرایش و کشت دادن آن ها بسیار سخت و دقیق است و در مقیاس بزرگ کاری دشوار خواهد بود.
رضوی شک دارد که این روش بتواند برتری قابل ملاحظه ای نسبت به استفاده از آنتی بادی ها کسب کند که در مقیاس بزرگ قابل تکثیرند و موفقیت های خوبی در آزمایشات داشته اند.با این حال لو می گوید هنوز برای قضاوت در این باره زود است و مشخص کردن این که کدام رویکرد در ایمنی درمانیِ سرطان بهتر است،یکی از هدف های این آزمایش است.
کریسپر چیست؟
کریسپر مخفف عبارت «تناوب های کوتاه پالیندروم فاصله دار منظم خوشه ای» و ترکیبی از یک پروتئین و RNAاست که به عنوان یک سیستم موثر برای گرفتن و برش در باکتری ها کار می کند.زیست شناسان سلولی «جنیفر دودنا» و«امانوئل کارپنتیر»متوجه شدند این مکانیسم در سلول هم به خوبی کار می کند.بنابراین استفاده از آن در انسان برای ویرایش ژنی شکل گرفت.