تکنولوژی! دوست یا دشمن سلامتی؟

امروزه نفوذ و قدرت تکنولوژی در زندگی روزمره واقعیتی انکار ناپذیر می باشد. تکنولوژی توانسته است در همه ی ابعاد زندگی انسان نقش و تاثیر خود را ثابت و تا حدودی زندگی ها را به خود وابسته کند. هر فرد روزانه با ده ها دستگاه و یا امکانات الکترونیک سر و کار دارد و این گستردگی روز به روز در حال افزایش می باشد. این ارتباط دائمی انسان و تکنولوژی و پیشرفت پر سرعت آن این سوال را به وجود می آورد که آیا ورود تکنولوژی به زندگی ما یک نعمت است و یا یک تهدید برای سلامتی.

•  اثرات منفی تکنولوژی بر سلامت افراد:

تکنولوژی مهم ترین عامل افزایش سرعت زندگی در اکثر نقاط دنیا می باشد. محدود شدن زمان انجام کارها به یک کلیک و قابلیت انجام دادن همزمان و از راه دور بسیاری از امور روزانه از مزیت های تکنولوژی است، اما همین راحتی و سرعت می تواند اثرات مخربی بر سلامتی و زندگی انسان داشته باشد. در ادامه مهم ترین نگرانی ها در این خصوص را مرور خواهیم کرد:

۱- زندگی اجتماعی و سلامت روان

با افزایش دسترسی به اینترنت و شبکه های اجتماعی مختلف، انتظار می رود که ارتباط افراد با یکدیگر بیشتر شده و فرد وارد جنبه های بیشتری از زندگی اجتماعی گردد. با این حال تحقیقات نشان می دهد که افزایش استفاده از اینترنت و شبکه های اجتماعی در مجموع به کاهش ارتباط افراد خانواده، کاهش شرکت در فعالیت های اجتماعی و افزایش تنهایی و افسردگی می انجامد. تاثیرات شبکه های اجتماعی بر سلامت روان را میتوانید در این مقاله مطالعه نمایید.

۲- سلامت فیزیکی بدن

تکنولوژی به روش های مختلف بر سلامت فیزیکی بدن تاثیر می گذارد. از مهم ترین بحث ها در این زمینه کاهش تحرک و اضافه وزن و بیماری های مرتبط به آن می باشد. بارزترین نمونه ی این تاثیر در فعالیت های کودکان قابل مشاهده است. بازی های کامپیوتری و نرم افزار های مختلف تلفن همراه بیشتر و بیشتر جایگزین بازی ها و فعالیت های فیزیکی شده و اضافه وزن در کودکان را به لیست نگرانی های والدین اضافه کرده است. همچنین کاهش دید و بیماری های چشم از جمله شایع ترین اثرات تکنولوژی بر گروه های مختلف سنی می باشد.

حقیقت این است که تکنولوژی به خودیِ خود بیماری زا و تهدید کننده نمی باشد، بلکه نحوه ی استفاده و روش زندگی بزرگ ترین تعیین کننده ی فواید و یا مضرات آن می باشد. مسئله ی مهم تر این است که پیشرفت و توسعه ی تکنولوژی امری غیر قابل اجتناب است، از این رو محققان و متخصصان این حوزه به دنبال ایجاد تحولی عظیم در سیستم سلامت و پزشکی، تکنولوژی را به عنوان نجات دهنده ی سلامت به خدمت گرفته اند.

• تکنولوژی و راه حل های آن در سلامت:

متخصصان فناوری اطلاعات سلامت و مهندسین پزشکی بعد از دهه ها مطالعه و به کارگیری دانش تکنولوژی موفق شده اند تحولات عظیمی در پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری ها و ساماندهی اطلاعات پزشکی به وجود آورند. در این قسمت خلاصه ای از مهم ترین این دستاوردها را می بینیم:

۱- کنترل و پیشگیری:

از با ارزش ترین نوآوری های حوزه ی سلامت، روش های غربال گری و پیشگیری از بیماری ها، خصوصا بیماری های ژنتیکی می باشد. برای اولین بار در سال ۲۰۱۷ محققین موفق به تغییر ژن بیماری زا در جنین انسان شدند که میتواند روشی برای پیشگیری از بسیاری از بیماری های ژنتیکی باشد. همچنین  دستگاه های تست و آنالیز ژنتیکی در سال های اخیر موفق به جلوگیری از رشد سلول های سرطانی شده است که میتواند ابتلا به این بیماری در حال گسترش را کاهش دهد.

۲- تشخیص:

از ساده ترین روش های عکس برداری و MRI تا فرستادن میکروچیپ های پزشکی به درون بدن انسان، همه ی این نوآوری ها جهت تشخیص بیماری ها و کنترل پیشرفت آنها طراحی شده اند. دستگاه های متعددی جهت مانیتور کردن شرایط عمومی افرادِ در معرض خطر، مانند سالمندان، معلولین و مادران باردار به اشکال مختلفی وجود دارد. این دستگاه ها می توانند در قالب ساعت، لباس، تخت خواب و شکل های دیگر به افراد متصل شده و هرگونه علائم تغییر در شرایط طبیعی بدن را تشخیص داده و به مرکز درمانی اعلام نمایند. علاوه بر این، صحت و کاهش اشتباه در تشخیص بیماری ها از طریق سیستم پشتیبان تصمیم بالینی (Clinical Decision Support) فرایند تشخیص بیماری ها را سریع تر و مطمئن تر کرده است.

۳- درمان:

تکنولوژی به روش های متعددی به کمک درمان بیماری ها آمده است. از تحسین برانگیز ترین نوآوری ها در درمان بیماری ها در چند سال اخیر، تحریک سلول  های مغزی در بیماران سکته ی مغزی بوده است که در نتیجه ی آن بیماران بیشترِ فعالیت های مغزی و جسمی خود را باز یافتند. همچنین در بیماری های قلبی محققین با روش های مختلفی عملکرد قلب را تحت کنترل درآورده اند، از جمله اتصال یک ربات کوچک به اطراف قلب که باعث نرمال شدن ضربان قلب و کنترل آن می شود.

۴- اطلاعات پزشکی:

اطلاعات پزشکی امروزه بالاترین اهمیت را در حوزه ی سلامت دارا می باشند. پرونده های الکترونیک سلامت دربرگیرنده ی تمامی اطلاعات و سوابق پزشکی یک فرد بوده که میتواند اطلاعات حیاتی را در اختیار ارائه دهنده ی خدمات سلامت قرار دهد. ساماندهی و یکپارچه سازی این اطلاعات از تکرار کردن فرایندهای پزشکی در مراکز مختلف جلوگیری کرده و همچنین احتمال خطاهای پزشکی و تداخلات دارویی را کاهش می دهد. با داشتن اطلاعات منسجم یک فرد، پزشک احاطه ی بیشتری بر وضعیت سلامت بیمار داشته و میتواند تشخیص و درمان دقیق تر و موثرتری را ارائه دهد.

به طور خلاصه، تکنولوژی عضوی جدانشدنی از زندگی انسان ها می باشد که در کنار عوارض احتمالی که میتواند به همراه داشته باشد، در حال ایجاد انقلابی در حوزه ی پزشکی می باشد. این تکنولوژی در حال باز کردن درهای جدیدی به روی علم پزشکی است که امیدها را برای مبارزه با بیماری ها بیشتر و بیشتر می کند. در مقاله های آینده کاربردهای تکنولوژی در سلامت و پزشکی را بیشتر خواهیم شناخت.