تنبلی تخمدان یا تخمدان پلی کیستیک : علل و درمان آن

تنبلی تخمدان  یا تخمدان پلی کیستیک(PCOS) یکی از انواع کیست تخمدان است که روی سطح هورمون‌های زنان تأثیر می‌گذارد. زنانی که تنبلی تخمدان دارند، بیش‌از حد طبیعی هورمون‌های مردانه تولید می‌کنند. این نامتعادل‌بودن هورمون‌ها باعث می‌شود زنان عادت ماهیانه‌ی خود را نداشته باشند. این زنان سخت‌تر باردار می‌شوند. تنبلی تخمدان همچنین باعث رشد موهای زائد روی صورت و بدن و کمترشدن موهای سر می‌شود. این بیماری موجب مشکلات بلندمدت مانند دیابت و بیماری‌های قلبی نیز می‌شود. قرص های ضد بارداری و داروی‌های دیابت می‌توانند این متعادل‌نبودن هورمون‌ها را بهبود ببخشند. این داروها علائم تنبلی تخمدان را بهتر می‌کنند. همراه زندگی سالم باشید تا با علائم، دلایل و راه‌های درمان تنبلی تخمدان و تأثیرات آن روی بدن زنان آشنا شوید.

تنبلی تخمدان چیست؟

تنبلی تخمدان مشکلی هورمونی است که زنان بارور (بین سنین ۱۵ تا ۴۴ ساله) به آن مبتلا می‌شوند. بین ۲.۲ و ۲۶.۷ درصد زنانی که در این گروه سنی قرار دارند به تنبلی تخمدان مبتلا می‌شوند.

خیلی از زنان به تنبلی تخمدان مبتلا هستند، ولی خودشان نمی‌دانند. تحقیقی نشان داد تقریبا ۷۰ درصد زنان مبتلا به تنبلی تخمدان از آن بی‌خبرند.

PCOS روی تخمدان‌های زنان تأثیر می‌گذارد. تخمدان‌ها اندام‌های تولید مثلی هستند که استروژن و پروژسترون تولید می‌کنند- این دو هورمون چرخه‌های قاعدگی را تنظیم می‌کنند. تخمدان‌ها همچنین مقدار کمی هورمون مردانه به‌نام اندروژن تولید می‌کنند.

تخمدان‌ها تخم‌هایی را آزاد می‌کنند که اسپرم‌های مردان آنها را بارور می‌کنند. آزادشدن یک تخم در هر ماه تخمک‌گذاری نامیده می‌شود.

هورمون محرکه‌ی فولیکولی (FSH) و هورمون لوتینیزه‌کننده (LH) تخمک‌گذاری را کنترل می‌کنند  FSH تخمدان را تحریک می‌کند که فولیکول تولید کند. فولیکول یک کیسه‌ی حاوی یک تخم است و بعد LH باعث می‌شود تخمدان یک تخم بالغ آزاد کند.

پلی کیستیک یک «سندروم» است، یعنی گروهی از علائم که روی تخمدان‌ها و چرخه‌ی قاعدگی تأثیر می‌گذارند. ویژگی‌های اصلی پلی کیستیک :

• کیست در تخمدان‌ها
• سطح بالای هورمون‌های مردانه
• پریود نامنظم یا پریودنشدن

در پلی کیستیک، تعداد زیادی کیسه‌ی کوچک پر از مایع در داخل تخمدان‌ها ایجاد می‌شوند. کلمه‌ی پلی کیستیک به معنی «کیست‌های زیاد» است.

این کیسه‌ها درواقع فولیکول هستند که هر کدام از آنها یک تخم نابالغ دارند. این تخم‌ها هیچ‌وقت آن‌قدر بالغ نمی‌شوند که قاعدگی را آغاز کند.

نبود قاعدگی سطح هورمون‌های استروژن، پروژسترون، FSH و LH را تغییر می‌دهد. سطح‌های استروژن و پروژسترون کمتر از همیشه هستند. درحالی‌که سطح اندروژن از همیشه بالاتر است.

افزایش هورمون مردانه چرخه‌ی قاعدگی را به‌هم می‌زند. بنابراین زنانی که تنبلی تخمدان دارند، کمتر از بقیه پریود می‌شوند.

تنبلی تخمدان بیماریِ جدیدی نیست. آنتونیو والیسنری پزشک ایتالیایی، برای اولین بار این علائم را در سال ۱۷۲۱ توصیف کرد.

تنبلی تخمدان یا تخمدان پلی کیستیک روی تقریبا ۲۷ درصد از زنانی که در سنین باروری خود هستند، تأثیر می‌گذارد. این بیماری باعث می‌شود کیست‌هایی در تخمدان‌ها به‌وجود بیایند، هورمون‌های مردانه در زنان بیشتر شوند و پریودها نامنظم باشند.

 

دلایل ابتلا به تنبلی تخمدان چه هستند؟

پزشکان هنوز در مورد دلایل ابتلابه تنبلی تخمدان مطمئن نیستند. آنها اعتقاد دارند سطح بالای هورمون مردانه باعث می‌شود که تخمدان‌ها هورمون‌های خود را تولید نکنند. درنتیجه تخمدان‌ها نمی‌توانند تخم را در حالت معمول تشکیل دهند.

عوامل ژنتیکی، دیابت و التهابات همه دلایلی برای تولید اضافه‌ی اندروژن هستند.

مسائل ژنتیکی

تحقیقات نشان داده‌اند که تنبلی تخمدان مشکلی ارثی است. به‌احتمال زیاد ژن‌های زیادی، نه فقط یک ژن، در ابتلا به این بیماری دخیل باشند.

مقاومت نسبت‌به انسولین

تقریبا ۷۰ درصد زنان مبتلا‌به تنبلی تخمدان، به انسولین مقاومت نشان می‌دهند؛ به این معنی که سلول‌های آنها نمی‌توانند به‌درستی از انسولین استفاده کنند.

پانکراس هورمون انسولین را تولید می‌کند تا به بدن کمک کند قند موجود در غذا را به انرژی تبدیل کند. وقتی سلول‌ها نمی‌توانند به درستی از انسولین استفاده کنند، نیاز بدن به انسولین افزایش پیدا می‌کند. پانکراس انسولین بیشتری می‌سازد تا این نیاز را جبران کند. انسولین اضافه تخمدان‌ها را تحریک می‌کند تا هورمون مردانه‌ی بیشتری تولید کنند.

احتمالا شما هم درباره‌ی رابطه چاقی و دیابت چیزهایی شنیده‌اید. چاقی یکی از اصلی‌ترین دلایل مقاومت نسبت‌به انسولین است. چاقی و مقاومت نسبت‌به انسولین می‌توانند احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش دهند.

التهاب

زنانی که به تنبلی تخمدان مبتلا هستند، معمولا التهاب زیادی در بدن خود دارند. چاقی هم می‌تواند التهاب را افزایش دهد. تحقیقات نشان داده‌اند التهاب می‌تواند سطح اندروژن را افزایش دهد.

پزشکان دلایل دقیق ابتلا به پلی کیستیک را نمی‌دانند. آنها معتقد‌ند عواملی مانند ژنتیک، مقاومت نسبت‌به انسولین و التهاب در بدن منجربه این بیماری می‌شوند.

 

علایم تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی کیستیک

برخی زنان علائم را موقع اولین پریود خود می‌بینند. برخی زنان وقتی می‌فهمند مبتلا به تنبلی تخمدان هستند که به‌شدت وزن اضافه کرده‌اند و نمی‌توانند باردار شوند.

مهم‌ترین علائم تنبلی تخمدان این موارد هستند:

• پریود‌های نامنظم : کاهش در تخمک‌گذاری باعث می‌شود رحم نتواند دیواره‌های خود را هر ماه تازه کند. برخی از زنانی که به پلی کیستیک مبتلا هستند کمتر از سالی هشت بار پریود می‌شوند.

        بیشتر بخوانید : علت های رایج عقب افتادن پریود

• خونریزی شدید : وقتی دوره‌ی قاعدگی طولانی‌تر از همیشه است، دیواره‌ی رحم از همیشه ضخیم‌تر می‌شود. بنابراین وقتی این زنان پریود می‌شوند، خونریزی آنها از همیشه شدیدتر است.

• رشد مو : بیش از ۷۰ درصد زنانی که به این بیماری مبتلا هستند، دچار رشد موهای زائد روی صورت و بدن خود می‌شوند. این موها می‌توانند روی پشت، شکم و سینه‌ی آنها رشد کنند. رشد موهای زائد هیرسوتیسم نامیده می‌شود.

• جوش صورت : هورمون‌های مردانه باعث می‌شوند پوست از همیشه چرب‌تر شود. این باعث می‌شود فرد دچار جوش‌ صورت و نیز جوش‌هایی در ناحیه‌هایی مانند سینه و پشت شود.

• افزایش وزن : تقریبا ۸۰ درصد زنان مبتلابه پلی کیستیک اضافه‌وزن دارند یا چاق‌ هستند.

• ریزش مو با الگوی مردانه : تعدادی از زنان مبتلا به تنبلی تخمدان دچار ریزش مو می‌شوند. موهای سر این زنان نازک می‌شود و کم‌کم می‌ریزد.

• تیرگی پوست : در این حالت بخش‌های چین‌خورده‌ی پوست از حالت طبیعی تیره‌تر می‌شوند. مثلا پوست گردن، نواحی تناسلی و زیر سینه‌ها.

• سردرد : تغییرات هورمونی می‌توانند در برخی زنان باعث سردرد شوند.

تنبلی تخمدان می‌تواند در چرخه‌ی قاعدگی اختلال ایجاد کند. این باعث می‌شود این زنان پریودهای کمتری داشته باشند. جوش صورت، رشد موهای زائد، افزایش وزن، تیرگی در بخش‌هایی از پوست و مواردی دیگر ازجمله علائم این بیماری هستند.

 

عوارض تنبلی تخمدان برای بدن

سطح بالای هورمون‌های مردانه در بدن می‌تواند روی باروری و سایر جنبه‌های زندگی شما تأثیر بگذارد.

ناباروری

برای بارداری، شما باید تخمک‌گذاری کنید. زنانی که نمی‌توانند به‌طور منظم تخمک‌گذاری کنند، تخمک‌های زیادی برای باروری تولید نمی‌کنند. پلی کیستیک یکی از دلایل اصلی ناباروری در زنان است.

سندروم متابولیک

تقریبا ۸۰ درصد زنان مبتلابه پلی کیستیک اضافه‌وزن دارند یا چاق هستند. چاقی و پلی کیستیک هردو خطر قندخون و فشارخون بالا را افزایش می‌دهند. این دو مشکل همچنین کلسترول HDL (خوب) را کاهش‌می‌دهد و کلسترول LDL (بد) را افزایش می‌دهند. این عوامل همه‌ باهم سندروم متابولیک نامیده می‌شوند. سندروم متابولیک خطر بیماری‌های قلبی، دبایت و سکته مغزی را افزایش می‌دهد.

وقفه‌ی تنفسی در خواب

این مشکل باعث می‌شود در طول شب تنفس بیمار مکررا قطع شود و بیمار از خواب بیدار شود.

وقفه‌ی تنفسی در خواب یا آپنه‌ی خواب در زنان چاق معمول‌تر است. مخصوصا اگر آنها به پلی کیستیک هم مبتلا هستند. خطر آپنه‌ی خواب در زنان چاقی که تنبلی تخمدان دارند ۵ تا ۱۰ برابر آنهایی است که به پلی کیستیک مبتلا نیستند.

سرطان دهانه‌ی رحم

در طول چرخه‌ی قاعدگی، دیواره‌های رحم می‌ریزند. اگر هر ماه پریود نشوید، این دیواره ممکن است ضخیم‌تر شود. دیواره‌ی رحمی که ضخیم‌تر از حد طبیعی است، بیشتر احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم را دارد.

افسردگی

تغییر در هورمون‌ها و علائمی مانند رشد موهای زائد می‌توانند روی احساسات شما تأثیرات منفی بگذارند. خیلی از زنانی که به پلی کیستیک مبتلا هستند به افسردگی و اضطراب هم دچار می‌شوند.

متعادل‌نبودن هورمون‌ها می‌تواند تأثیرات منفی زیادی روی سلامتی زنان بگذارند. پلی کیستیک خطر ناباروری، سندروم متابولیک، آپنه‌ی خواب، سرطان دهانه‌ی رحم و افسردگی را افزایش می‌دهد.

چطور می‌توان تنبلی تخمدان را تشخیص داد؟

پزشکان معمولا پلی کیستیک را در زنانی تشخیص می‌دهند که حداقل دو مورد از این سه علائم را دارند:

• سطح بالای هورمون اندروژن؛
• چرخه‌های قاعدگی نامنظم؛
• کیست‌هایی در تخمدان.

پزشک متخصص احتمالا از شما می‌پرسد آیا علائمی مانند جوش، رشد موهای زائد روی صورت و بدن و اضافه‌وزن دارید یا نه.

معاینه‌ی لگنی، مشکلاتی در تخمدان‌ها و سایر بخش‌های سیستم تولیدمثل را تشخیص می‌دهد. در طول این آزمایش، پزشک انگشت‌هایش را وارد واژن می‌کند تا ببیند آیا تومورهایی در رحم با تخمدان‌ها وجود دارند یا نه.

آزمایش خون می‌تواند سطح بالاتر از حد طبیعی هورمون‌های مردانه در بدن را تشخیص دهد. ممکن است برای کنترل سطح کلسترول، انسولین و تری‌گلیسیرید هم آزمایش خون بدهید. با این کار خطر ابتلا به شرایط مرتبط مانند بیماری‌های قلبی و دیابت را هم ارزیابی می‌کنید.

سونوگرافی از امواج صوتی استفاده می‌کند تا فولیکول‌های غیرطبیعی و سایر مشکلات تخمدان‌ها و رحم را تشخیص دهد.

اگر بیماری از سه نشانه‌ی اصلی پلی کیستیک دوتای آنها را داشته باشد، پزشک تشخیص می‌دهد که او به این بیماری مبتلاست. این نشانه‌ها سطح بالای اندروژن، پریودهای نامنظم و کیست‌هایی در تخمدان‌ها هستند. معاینه‌ی لگنی، آزمایش خون و سونوگرافی می‌توانند این تشخیص را تأیید کنند.

 

بارداری و تنبلی تخمدان

پلی کیستیک چرخه‌ی طبیعی قاعدگی را مختل می‌کند. برای همین زنان مبتلا به پلی کیستیک سخت‌تر باردار می‌شوند. بین ۷۰ تا ۸۰ درصد زنانی که به پلی کیستیک مبتلا هستند مشکلات باروری دارند. این بیماری همچنین خطر مشکلات بارداری را هم افزایش می‌دهند.

زنانی که به تنبلی تخمدان مبتلا هستند، دوبرابر در معرض خطر زایمان زودرس هستند. آنها حتی بیشتر در معرض سقط جنین، فشار خون بالا در بارداری و دیابت بارداری هستند، اما، زنان مبتلا می‌توانند با استفاده از درمان‌های ناباروری باردار شوند. برخی از این درمان‌ها باعث بهبود تخمک‌گذاری می‌شود. کاهش وزن و کاهش قند خون هم می‌تواند شانس شما را برای داشتن یک بارداری سالم افزایش ‌دهد.

ابتلا به تنبلی تخمدان می‌تواند بارداری را برای زنان سخت‌تر کند. همچنین این بیماری می‌تواند خطر سقط جنین و سایر مشکلات بارداری را افزایش دهد. کاهش وزن و سایر درمان‌ها می‌توانند شانس شما را برای داشتن بارداری سالم افزایش دهند.

نکاتی برای تغییر رژیم‌ غذایی و برنامه‌ی زندگی برای درمان پلی کیستیک

درمان تنبلی تخمدان معمولا با تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی آغاز می‌شود. این تغییرات شامل کاهش وزن، رژیم‌گرفتن و ورزش‌کردن است.

ازدست‌دادن فقط ۵ تا ۱۰ درصد از وزن بدن می‌تواند به تنظیم چرخه‌ی قاعدگی شما کمک کند. این تغییر علائم پلی کیستیک را در بدن شما بهبود می‌بخشد. کاهش وزن همچنین می‌تواند در کاهش سطح کلسترول خون و انسولین و نیز کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی و دیابت مؤثر باشد.

هر رژیمی که باعث کاهش وزن شود، می‌تواند در درمان این بیماری به شما کمک کند. اما برخی رژیم‌ها فواید بیشتری نسبت‌به رژیم‌های دیگر دارند.

تحقیقاتی رژیم‌های مختلف برای درمان تنبلی تخمدان را باهم مقایسه کرده‌اند. این تحقیقات به این نتیجه رسیدند که رژیم های کم کربوهیدرات (مثلا رژیم پالئو، رژیم کتوژنیک، رژیم اتکینز و …) هم برای کاهش وزن و هم برای کاهش سطح انسولین مناسب هستند. رژیم‌هایی که شاخص گلیسمی (شاخص قندی) پایینی دارند بیشتر کربوهیدرات خود را از میوه‌ها، سبزیجات، و غلات کامل می‌گیرند. این رژیم‌ها بهتر از رژیم‌های لاغری دیگر به تنظیم چرخه‌های قاعدگی کمک می‌کنند.

چندین تحقیق در این مورد انجام شده‌اند. این تحقیقات به این نتیجه رسیده‌اند که ۳۰ دقیقه ورزش متوسط حداقل سه بار در هفته به زنان مبتلا به تنبلی تخمدان کمک می‌کند تا لاغر شوند. کاهش وزن با رژیم، همچنین تخمک‌گذاری و سطح انسولین را بهبود می‌بخشد.

ورزش همراه با رژیم غذایی سالم، مفیدتر هم هست. رژیم به‌همراه ورزش به شما کمک می‌کند تا بیشتر وزن کم کنید. با این روش همچنین می‌توانید خطر ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی را هم کاهش دهید.

درمان تنبلی تخمدان با تغییراتی در رژیم و ورزش آغاز می‌شود. اگر اضافه‌وزن دارید، کاهش فقط ۵ تا ۱۰ درصد وزن بدن می‌تواند علائم شما را بهبود ببخشد.

 

درمان‌های دارویی معمول

قرص‌های ضدبارداری و داروهای دیگر می‌توانند به شما کمک کنند تا چرخه‌ی قاعدگی را تنظیم کنید. این داروها همچنین در بهبود جوش صورت و سایر علائم تنبلی تخمدان مانند افزایش موهای زائد مؤثرند.

قرص ضدبارداری

استفاده‌ی روزانه از استروژن و پروژسترون می‌تواند به شما کمک کند تعادل هورمونی طبیعی داشته باشید. این درمان تخمک‌گذاری را تنظیم می‌کند، علائمی مانند افزایش رشد مو را از بین می‌برد و از بیمار در برابر سرطان دهانه‌ی رحم محافظت می‌کند. این هورمون‌ها به شکل‌های قرص، برچسب و حلقه‌ی واژنی عرضه می‌شوند.

متفورمین

متفورمین (گلوکوفاژ، فورتامت) دارویی است که برای درمان دیابت نوع دوم استفاده می‌شود. این دارو همچنین با بهبود بخشیدن سطح انسولین پلی کیستیک را درمان می‌کند.

تحقیقی به این نتیجه رسید که استفاده از متفورمین به‌همراه تغییر رژیم و ورزش می‌تواند کاهش وزن را بیشتر کند و چرخه‌ی قاعدگی را دوباره به حالت طبیعی بازگرداند.

کلومیفن

کلومیفن (کلومید) یک داروی باروری است که به زنان مبتلا به پلی کیستیک کمک می‌کند تا باردار شوند، اما، این دارو احتمال به‌دنیاآوردن نوزادان دوقلو یا چندقلو را افزایش می‌دهد.

داروهای ضد رشد مو

چندین درمان می‌توانند موهای زائد را از بین ببرند و یا رشد آن را متوقف کنند. کرم موضعی افلورنیتین (وانیکا) دارویی است که رشد مو را آهسته می‌کند. برداشتن مو با لیزر و الکترولیز می‌تواند شما را از موهای زائد روی صورت و بدن خلاص کند.

جراحی

اگر سایر درمان‌ها موفق نبودند، می‌توانید برای بهبود باروری از گزینه‌ی جراحی استفاده کنید. حفاری تخمدان نوعی جراحی است که در آن جراح با لیزر یا با سوزن‌های باریک و داغ سوراخ‌های کوچکی را در تخمدان‌ها به‌وجود می‌آورد. این کار باعث می‌شود عملکرد تخمدان به حالت عادی بازگردد.

 قرص‌های ضدبارداری و داروی ضددیابت متفورمین می‌تواند چرخه‌ی قاعدگی را به حالت عادی بازگرداند. کلومیفن و جراحی هم می‌توانند باروری در زنان مبتلا به پلی کیستیک را بهبود ببخشند. دارو‌های ضد رشد مو هم می‌توانند به این زنان کمک کنند تا از شر موهای زائد خلاص شوند.

 

چه‌وقت به پزشک مراجعه کنیم؟

در این موارد به پزشک مراجعه کنید:

• پریود نشده‌اید و باردار هم نیستید.
• علائم تنبلی تخمدان را دارید؛ علائمی مانند رشد مو روی صورت و بدن.
• بیشتر از ۱۲ ماه است تلاش می‌کنید باردار شوید، ولی هنوز موفق نشده‌اید.
• علائم دیابت را دارید، مانند تشنگی و گرسنگی زیاد، تاری دید یا کاهش وزن بی‌دلیل.

اگر به تنبلی مبتلا هستید، باید مرتب به پزشک خود مراجعه کنید. باید مرتب آزمایش ابتلا به دیابت، فشار خون و سایر مشکلات احتمالی را انجام دهید.

 اگر پریود نشده‌اید یا سایر علائم پلی کیستیک مانند رشد مو روی صورت و بدن خود را دارید، به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر ۱۲ ماه است برای بارداری تلاش می‌کنید و هنوز موفق نشده‌اید پزشک خود را ببینید.

 

نتیجه‌گیری

تنبلی تخمدان می‌تواند در چرخه‌های قاعدگی زنان اختلال ایجاد کند. به همین دلیل افرادی که به پلی کیستیک مبتلا هستند، سخت‌تر باردار می‌شوند. سطح بالای هورمون‌های مردانه می‌تواند موجب علائم ناخواسته‌ی زیادی شود. مثلا رشد موهای زائد روی صورت و بدن.

تغییر در سبک زندگی اولین درمانی است که پزشک برای تنبلی تخمدان پیشنهاد می‌کند. این درمان معمولا موفق هم هست. کاهش وزن می‌تواند علائم پلی کیستیک را درمان کند و احتمال بارداری را افزایش دهد. رژیم و ورزش دو راه مؤثر برای کاهش وزن هستند.

اگر تغییر سبک زندگی موفق نبود، می‌توانید از دارو هم استفاده کنید. قرص‌های ضدبارداری و متفورمین هم در تنظیم چرخه قاعدگی مؤثرند و هم علائم پلی کیستیک را بهبود می‌بخشند.